Ang Modernong Mga Abat sa Katilingban Karon

Sa dihang bata pa ko, may mga gabii nga ang akong Lola Pansang, ilabi na kon taliabot ang Semana Santa o Adlaw sa mga Minatay, maghisgot og mga matang sa abat nga migilok gyod sa akong batang panghunahuna. Nanglimbawot akong balhibo sa iyang mga sugilanon nga hangtod karon naglibog gihapon ko kon tinuod ba kaha nga nahitabo niya o minugna lamang kay iyang nadunggan gikan sa iyang mga apohan o silingan niadtong bata pa siya. Sa probinsya man god, daghang mga sugilanon nga binuhat-buhat aron mangahadlok ang mga bata ug dili maglaag-laag kon moabot na ang kagabhion. 

Nakahinumdom pa kog mga sugilanon bahin sa tiyanak, engkantada, white lady, tikbalang, manananggal, duwende, kapre ug sirena. Niining tanan, ang sirena lamang ang nagpuyo sa tubig ug ang uban naa magpuyo sa kahoy o nagtago sa atong tugkaran ug baryo. Ang ilang mga adbentyur lagmit naglambigit og mga lumulupyo maong ang ilang mga sugilanon mahadlok gyod mogawas kon mosawop na ang adlaw sa Kasadpan. Gani, daghan mang higayon nga kon sugoon ko kon gabii mobalibad ko. Usahay tapolan lang gyod ko apan dunay mga higayon nga makahinumdom ko sa mga sugilanon ni Lola Pansang bahin sa mga dili-ingon-nato. 

Kining mga abat nga akong nahisgotan mingbalik sa akong panumdoman tungod sa usa ka art exhibit nga giulohan og “Ang Modernong Mga Abat” sa usa ka tinun-an sa University of the Philippines Cebu nga nagkuha og kursong Fine Arts nga si Kriss Milan. Akong gitambongan ang pagbukas niini sa katawhan kaniadtong Mayo 11, 2016 sa Don Sergio Osmeña Sr. Memorabilia and CAP Art Gallery sa may Fuente Osmeña Cirle sa dakbayan sa Sugbo. Bukas ang maong art exhibit hangtod sa Mayo 24, 2016 ug atol niining mga adlawa, ang mga mingsaksi nakasinati sa walo ka matang sa abat nga makapahingangha. Nahurot ang akong bilib kang Kriss Milan sa iyang gibuhat sa mga abat tungod kay imbes kahadlokan, nahimo kining mga buhing karakter sa akong imahinasyon nga nakigkombante sa ilang kaugalingong mga pagsuway. 

Sukwahi sa kasagarang mga exhibit nga akong naadtoan, kining art exhibit ni Milan (nga maoy tawag namo niya) naggamit og digital photography ug digital painting. Ang mga hulagway sa iyang mga modernong abat iyang gigamitan og multi-colored lighting setup diin hologram sa mga hulagway ang makita sa matag installation ug ang orihinal nga hulagway gipasigaan lamang sa ibabawng bahin sa matag installation. Tin-aw kaayo ang mga hulagway ug molutaw gihapon ang imahe bisan duna pag mga magpakuha og retrato sa luyo uban ang mga abat nga bunga sa teknolohiya nga iyang gigamit. 

Ang paggamit niya sa teknolohiya aron ipakita ang kamabulokon sa atong kaugalingong mitolohiya usa sa mga nakakuha sa akong atensiyon. Tiaw mo nga ang gikahadlokan sa mga katigulangan nga mopalimot sa mga batan-on sa atong kultura nahimong himan sa usa ka tinun-an aron mapasundayag ang nagkalain-laing mga abat nga gikahadlokan sa katilingban. Gawas pa niini, ang mga modernong abat nga mugna ni Milan may mga tugbang usab nga mga kasamtangang abat nga padayong nanikaysikay sa katilingban karon. Tingali wala lamang nato sila mabantayi apan dinhi sa art exhibit ni Milan, iyang gipakita ang nagkalain-laing karakter sa mga modernong abat sa atong panahon.

Kon ang tiyanak usa ka matang sa abat nga magpakaaron-ingnon nga batang sip-onon nga daw walay alamag, ang tugbang niini sa modernong panahon mao ang mga bata sa kadalanan nga gibiyaan sa ilang mga ginikanan. Sila kanang mga bata nga manaygon sa dyip bisan wala sa tono ug samang mga bata nga nasaag sa dalan sa pagbuhat og daotan aron lamang makalahutay sa matag adlaw.

Sa mga sugilanon sa katigulangan, ang engkantada ang mga maanyag nga linalang nga nagpuyo sa mga dagkong kahoy nga dili manghilabot kon dili hilabtan. May kaugalingon silang gingharian nga gipuy-an. Alang kang Milan, ang modernong mga engkantada mao ang mga tawo nga nagdako nga buhong sa kwarta. Wala sila makasuway nga magutman ug walay alamag sa kinabuhi sa usa ka kabos nga banay.

Sagad makit-an ang mga white lady kun multo sa mingaw nga dapit. Giingon nga magpakita sila kay wala pa makapahuway ang kalag sa babaye nga nakasinati og daotang panghitabo usa mitaliwan. Sa modernong panahon, sila ang mga tawo nga giabuso ug mga biktima nga hangtod karon naghilak gihapon nga makab-ot ang gipangitang hustisya.

Sa mitolohiya, ang tikbalang mao ang karakter nga ang katunga tawo ug ang katunga kabayo. Giingon nga ang ilang sagad biktima mga magpapanaw nga ilang pasaagon aron dili makaabot sa ilang padulngan. Sa modernong panahon, ang mga tikbalang, matod pa ni Milan, sila nga naa sa posisyon nga dili motuman sa ilang mga gisaad sa katawhan ug gilingla lamang ang katilingban. 

Ang manananggal sa mga sugilanon sa atong apohan usa ka matang sa abat nga makatunga sa iyang kaugalingon ug ang ibabawng bahin matuboan og pako, mahimong paniki ug molupad aron mopadulong sa iyang biktima nga sagad mabdos nga nahinanok sa iyang panimalay tungod kay ang baho sa puya sulod sa tiyan may kahumot nga mobitad sa mga manananggal. Sa kasamtangang panahon, ang manananggal mga tawo nga dawo sa gahom ug andam motunob sa katungod ug kahuyang sa uban aron lamang makuha ang ilang gimithi.

Ang duwende siguradong daghan gihapong mga bata ang nakaila unsa. Usa kini ka gamayng linalang nga nagpuyo sa mga punso nga daw mga gagmayng Chocolate Hills sa Bohol. Giingon nga kini gamhanan bisan sa iyang kagamay. Matod pa ni Milan, ang mga duwende sa atong panahon karon mga tawo nga tungod sa kadaghang gisaad nga walay natuman, migamay na ang pagtan-aw sa katawhan sa iyang pagkatawo. 

Gitawag nga kapre ang abat nga nagpuyo sa karaang kahoy sa balete nga nanagsiga ang nagpuwang mga mata, nagtustos sa iyang dakong tabako ug igo lamang motan-aw sa mga mangagi sa iyang tugkaran. Sakto si Milan, ang modernong kapre mao ang mga tawo nga naadik sa ginadiling bisyo sama sa droga ug wala na mitabang pagpangita og panginabuhian sa iyang kaugalingong pamilya.

Nagpuyo ilawom sa tubig ang sirena nga katungang isda ug katungang dalaga. Matod pa sa katigulangan, gamiton nila ang ilang kaanyag ug bugnawng tingog aron makadani og lalaki sa patag. Giingon ni Milan nga ang mga modernong sirena mga tigulang nga babaye nga mamitad og lalaki aron motubag sa ilang mga lawasnong panginahanglan. 

Sa walo ka naglain-laing matang sa modernong abat nga gipakita sa art exhibit, ang akong personal nga paborito mao ang manananggal nga labihan kadetalyado ug tukma ang paghulagway niya sa tugbang niini sa modernong abat nga buhi sa atong katilingban karon. Ang manananggal ug ang kapre mao usab ang mga paboritong mugna niya niining iyang exhibit.  

Karon nga midako ko uban ang pagdagan sa teknolohiya, ang mga sugilanon ni Lola Pansang bahin sa naglain-laing abat mibalik sa akong panumdoman ug nahimong buhing mga hulagway tungod sa “Ang Modernong Mga Abat” nga art exhibit ni Kriss Milan. Iya usab nahatagan og hustiya ang paggamit sa teknolohiya ug kini mihatag og mas bug-at nga kahulogan ug tugon ngadto sa mga batan-on karon nga nabuhi sa paspas nga paglambo sa teknolohiya nga dili kalimtan ang atong kaugalingong mitolohiya ug ang mga sugilanon sa atong katigulangan tinuod man kini o minugna lamang sa mamugnaong kaisipan. 

Makapanlimbawot maghunahuna sa kaugmaon kon kalimtan lamang kining naglain-laing matang sa abat sa umaabot nga henerasyon. Unta daghan pang Kriss Milan nga mopahinumdom sa katawhan, ilabi na sa kabatan-on, sa mga hiyas sa atong kaugalingong kultura.