Ang Pagkagis sa Natagik nga Kaugmaon

KAGIS Meetup - Sa unang higayon ang Sugbo mipahigayon og meetup sa mga batan-ong mahiligon sa pagpanulat sa kaugalingong pinulongan.

BISAN kinsa mamahimong magsuwat apan maihap lamang kadtong kamaong motagik og mga sugilanon ug balak nga takos ibutang sa mga panid sa Binisayang katitikan. Sa Sugbo, dakong buhi sa komunidad sa mga batan-ong magsusulat. Walag tuo ang mga kalihokan nga namugna nga gipasiugdahan sa mga batan-on sama sa binuwang basabalak sa Handuraw nga giorganisa sa pundok sa mga tinun-ang magsusulat sa UP Cebu nga TINTA (nga karong tuiga lima na gyod intawn ka tuig). Dali lamang ang pagtagik og balak ug sugilanon apan ang pagkagis niini aron mabutang sa mga panid sa atong kaugalingong katitikan mao ang lisod nga tahas.

Sa buwan sa Abril, samtang nakigkulukabildo sa higalang si Roehl Joseph Dazo nga nagpaubos karon sa programang Young Blood Writer (nga dakong purohan maoy makadaog karong tuiga), nahisgotan namo unsa kaha kon magpahigayon mig meetup sa mga batan-on nga nangandoyng mamahimong magsusulat nga ang pinulongang gigamit mao ang Binisaya. Nabitad namo si Liean Jane Rama nga bisan sa kadaghan niyang gibuhat wala mibalibad sa among pagdapit niya ug dinhi nanugma ang usa ka meetup kaniadtong Abril 16, 2016 sa Handuraw Pizza Gorordo (nga mi-sponsor sa among venue sa walay pagduha-duha) diin mingtambong silang Cindy Velasquez, Genica Mijares, Richellet Chan, ug Niño Loyola. Natapok ang 18 ka mga batan-on nga sagad wala pa makasugat sa Bisaya Magasin ug wala pa sad makaila sa mga Bisayang magsusulat. Ang ilang bugtong bawon: ilang pangandoy nga makat-on og suwat og Binisaya nga takos ibutang sa luna sa literatura.

Wala namo igsapayan niadtong panahona unsa sila kamaayo isip magsusulat apan ang tumong sa among meetup mao ang pag-agak nila ngadto sa nagkalain-laing oportunidad nga mamahimo nilang magamit sa ilang pagsuwat sa Binisaya. Ang maong kalihokan usa ka akto sa pagtabang ngadto sa sama namong mga batan-on aron madasig sila nga seryosohon ang pagbutang og mga pulong dinha sa blankong papel. Ang tanang nasugdan nga sugilanon ug balak walay pulos kon dili makagisan aron mahimong hait ug makasamad na sa mga kasingkasing sa mga magbabasa ug kritiko.

TABANG SA PAGPANULAT

Bisan kinsang batan-on nga nangandoyng mamahimong magsusulat imong pangutan-on, ang usa sa labing dakong suliran nila mao ang kahanas sa mga pulong Binisaya. Sa internet, may usa ka website nga nagpatik og usa ka diksyonaryong Binisaya ug sa pagka karon mao ang gihimo nakong kauban sa pagsuwat sa atong kaugalingong pinulongan. 

Sa wanang sa internet, daghang luna nga mamahimong magpadala og balak ug duha na niini mao ang Kabisdak ug Balakista diin modawat kinig mga balak gikan sa mga batan-on ug hamtong nang magsusulat sa Binisaya. Sa mga miyembro sa Davao Writer’s Guild, may Dagmay nga mopatik og mga sugilanon, balak, ug gumalaysay nga Iningles ug Binisaya. Sa pagka karon, wala pa koy nahibaw-an nga mopatik og mga sugilanon, balak, ug gumalaysay nga Binisaya sa internet. Unsa kaha kon may abotanan sa mga sugilanon ug gumalaysay nga Binisaya dinha sa dakong wanang sa internet?

Alang sa mga balita bahin sa kalibotan sa literatura sa atong nasod, ang Panitikan nga gimugna sa UP Institute of Creative Writing ug NCCA nahimong abotanan sa nagkalain-laing kalikohan sa atong nasod ug mga oportunidad alang sa mga magsusulat. 

LIBRENG WORKSHOP

Kon may kaisog na nga moatubang sa mga ungo sa literatura, ang mga writing workshop sa naglain-laing dapit sa nasod nahimong luna alang sa mga batan-ong magsusulat nga makahimamat ang uban pang mga magsusulat sa ilang henerasyon. Ang sinulat mabalak man o masugilanon (mamahimo usab nga iskrip sa dula o gumalaysay o pipila ka anib sa gimugnang nobela) tagodtagoron aron makit-an ang angay usbon ug ayohon kon duna man, apan ang kataposang desisyon naa ra gyod sa magsusulat. Sa Sugbo, dunay Faigao Creative Writing Workshop sa University of San Carlos matag hinapos sa tuig. Sa Bacolod, dunay Iyas National Writing Workshop sa University of St. La Salle-Bacolod matag hinapos sa Abril. Sa Samar, dunay Lamiraw Writing Workhop matag hinapos sa Abril. Sa Iligan, dunay Iligan National Writing Workshop sa MSU-IIT matag hinapos sa Mayo. Sa Dumaguete, dunay Silliman Writing Workshop tulo ka semana sa buwan sa Mayo apan Iningles lamang ilang dawaton. Ubay-ubay usab ang naa sa kaulohan apan dili sila usab sila modawat og mga sinuwat sa Binisaya. 

YOUNG BLOOD WRITER

Ang programang Young Blood Writer sa Bisaya Magasin gimugna alang sa mga nangandoy mamahimong magsusulat sa umaabot. Ang mga batan-on gidasig nga mosuwat ug mopadala og mga balak, sugilanon, o gumalaysay sa bisaya_manilabulletin@yahoo.com (o mamahimo usab sa Facebook ni Omar Khalid nga dili magduha-duha paghatag og tambag ngadto sa mga batan-on nga sa unang higayon mipadala og sinuwat) ug kon ugaling mapatik, may bayad ang matag sinuwat. Mamahimo na kining mamahimong part-time nga trabaho alang sa mga kugihan mosuwat.

Ang mga pahina sa Bisaya Magasin saksi sa akong pagbansay-bansay pagsuwat og sugilanon, balak, gumalaysay ug bisan unsa nga mamahimong masuwat pipila na ka tuig ang minglabay (nga nahunong kay nakurat ning kagwang sa tinuod nga dagway sa kinabuhi). Ang akong labing unang sinuwat napatik sa dihang nag-edad kog napulog-tulo ug kini tungod sa programang Young Blood Writer. Napulog usa na ka tuig ang minglabay ug sila gihapong Edgar Godin (Associate Editor) ug Richel Dorotan (Literary Editor) ang mga nagpadagan sa Bisaya Magasin ubos sa Manila Bulletin. Tungod sa ilang walay kakapoyng pag-agak sa mga batan-ong magsusulat, ang mga pahina karon sa Bisaya Magasin nagsugod-sugod na og kapuno sa mga batan-ong magsusulat nga may alamag sa teknolohiya maong daling kahatagan og tabang. Wala man seguro batan-on karon nga wala makaila sa Facebook, no?

KAGIS MEETUP

Ang matag buwan nga meetup alang sa mga batan-ong magsusulat sa Sugbo gitawag og KAGIS tungod kay kini ang panahon nga maghisgot unsaon pagkagis sa mga natagik nga sugilanon ug balak o unsa pa mang matang sa katitikan nga nasugdan. Ato kining gimugna kauban silang Roehl, Liean, ug uban pang mga batan-on alang sa mga batan-on nga wala pa gyod makaila sa mga buhing magsusulat sa Binisayang katitikan. Kini usab ang panahon diin libakon ang mga sinuwat sa mga bangiitang magsusulat aron kapanaminan ug kakuhaan og leksiyon. Sa pagtag-ing niini sa ubang mga sinuwat ilabi na sa kaugalingong mga mugnang balak ug sugilanon, iyawat dunay makat-onan ug mahibaw-an mga lamas sa sugilanon ug balak nga mapuno ngadto sa gisuwat nga mugna. 

Alang sa dugang impormasyon sa KAGIS, may pundok sa wanang sa Facebook nga bukas sa tanang mga batan-ong magsusulat sa Sugbo sa ug sa silingang mga isla sa Kabisay-an ug Mindanao. Dinhi ipangbutang ang mga umaabot nga meetup ug asa ipahigayon (nga sagad sa atong suking Handuraw Pizza Gorordo). Ayaw kauwaw pag-apil ug pagbilin sa imong mga minugnang balak ug sugilanon sa atong pundok sa Facebook aron kahatagan og tambag.

Human sa duha ka adlaw sulod sa duha ka buwan (Abril 16 ug Mayo 13) nga panagkita sa KAGIS, may lain na usab sa umaabot nga buwan sa Hunyo (ang petsa ipahibawo ra puhon). Iyawat sa sunod nga meetup, may agi na ang mga batan-on nga miapil-apil sa among kabuang aron sila matabangan sa ilang kaugalingong mga mugna. Puhon, unta kaming mga batan-on nga naglisod og suwat ug sugilanon makat-on gikan sa mga banggiitan ug ang among mga mugna takos nga mabutang dinha sa mga panid sa katitikang Binisaya.