Sa Unang Pagkagis sa Imong Agi

Ingon sila lisod kuno mamahimong magsusulat. Sa pagbiris-biris pa lang sa imong labing unang sugilanon o balak, nanghagdaw ka na og mga pulong sa panganod bisan wala pa kaayo masabti aron lamang malamas diha sa imong sinulat. Unya, labihan nimong lipaya kay natapos na gyod nimo ang pila ka gabiing pagpuwaw. Nakaingon ka sa imong kaugalingon nga kini na tingali ang sugilanon o balak nga mopakurog sa katitikan.

Apan dili diay.

Sa dihang imo kining gipabasa sa mga tadhang magsusulat, giingnan ka nilang kuwang pa ang gibug-aton sa imong sinulat. Ang imong sugilanon dili pa matawag nga sugilanon ug ang imong balak abi nimo sa sinugdanan sayon suwaton apan labihan diay ka metikuloso. 

Sa imong pagtambong og pasinati, pananglitan sa bag-o lamang natapos nga KAGIS Binisaya Writing Workshop kaniadtong Hunyo 25, Sabado, giingnan ka nga ang imong sugilanon kuwang pa sa karakterisasyon. Ayaw kana ikaguol. Oo, sakit tuod ang ingnan nga hilaw pa ang gilutong sugilanon apan pila kaha ka mga magsusulat nga bansay na sa pagsulat og sugilanon ang moingon unsay angay nimong buhaton aron mas mougdang ang gibug-aton sa imong sugilanon?

Daghang mga pasinati sa nagkalain-laing mga tunghaan apan pila kaha ka mga pasinati nga daw binarkada lamang ang paghan-ay, makatambong ka bisan wala malakip ang imong sinulat, ug libre alang sa tanang buot maminaw? 

Ang tumong sa inatong pasinati sa Handuraw Pizza Gorordo mao ang pagkagis sa mga sinulat aron mogilak ang ilang hiyas ug malimpyohan ang mga abog nga mingpilit. Bulahan ka kon nalakip sa pito ka balak ug usa ka sugilanon nga gikagisan tungod kay kahibawo na ka unsay angay nimong trabahoon sa imong pagpanulat. Kon nakatambong ka, uban ka namong nakat-on sa mga pamulong ni Richel Dorotan aka Omar Khalid, Kevin Lagunda, ug CD Borden. 

Si Nyor Omar naghisgot nga ang panulat dili alang sa tanan ug kinahanglan nga samaran ang atong kasingkasing aron modugo kay kon dili modugo, dili kita makabaton og kaisog nga mopadayon. 

Si Kevin ug CD mipasidaan nga ang pagsulat nagkinahanglan og lawom nga pagsabot sa kalibotan. Walay nangandoy nga magsusulat ang makasuwat og sugilanon o balak nga mopakurog sa kalibotan kon siya walay alamag unsay nasuwat na sa kalibotan.

Ug kana lamang ang sinugdanan sa lantugi sa pasinati.

Tungod kay halos tanang sinulat nga gidiskursohan sa tulo ka oras nga pasinati mga balak, dali rang nabantayan nga sagad niini dinalian lamang nga pagkasuwat sa mga batan-ong mingsalmot. Ang pasinati nahimong luna diin gipasabot sa mga batan-on nga ang matag pulong nga gamiton dinha sa balak adunay hinungdan. Ang paturagas nga balak dili makaabot sa langit. Mapakong kini sa atop sa imong payag nga wala pay kisame. Aron kini makalupad hangtod sa panganod, kinahanglan kinig pagbansay-bansay ug pagsabot sa mga ekonomiya sa pulong. Ang balak daw mag-imbento og sakyanan nga modala sa imong balak sa langit gikan sa papel ibabaw sa lamesa sulod sa imong payag. 

Ang sugilanon, sa laing bahin, mahitungod sa usa ka karakter ug sa iyang kasinatian sa kinabuhi. Kon mas tibuok ang karakter ug mas makaikag ang panghitabo, mas epekto ang imong gisuwat nga sugilanon. Ang paghan-ay sa mga pulong ug esena dinha sa papel mao ang makapaugdang sa imong sugilanon.

Ug tingali mangutana ka unsay tumong sa pasinati. 

Dili ikalimod nga daghan ang nangandoyng mamahimong magsusulat apan pipila lamang ang nakapadayon sa unahan og nahimo na karong mga bantogan. Ang mga batan-on ang gitahasan nga mopadayon sa pinulongang kabilin sa katigulangan. Kinsa pa man diay? Ang pagpabaga sa mga panid sa katitikan usa sa mga mabuhat sa mga batan-on aron kini matuman. 

Ang Sugbo karon napuno sa nagkalain-laing katitikanhong kalihokan nga sagad alang lamang niadtong nahimo nang tadhan sa dagang. 

Unsaon na lamang ang mga batan-on nga nagpanikad pa sa lakang?

Kon mitambong ka sa inatong pasinati sa KAGIS, imong mabati nga ang tingog sa mga batan-on miturok na ug nagsugod na og pagpanggamot sa yuta. Kon mabisbisan og tarong sa mga tambag gikan sa higala ug samang magsusulat, seguradong mogamot kini sa yuta ug mamuwak pila ka tuig gikan karon.

Kini na unyang mga tingoga ang mangulo sa nagkalain-laing kalihokan. Sila na unya ang maglusad og bag-ong libro. Sila na ang mangharos og pasidungog. Wala ka tahibawo, sila na usab ang mangandoy nga mas daghan pang mga batan-on ang mosuwat ginamit ang atong kaugalingong pinulongan.

Tingali sa mosunod nga semana o buwan kining mga tingog sa pasinati madungog ug mabasa na dinhi sa mga panid sa Bisaya Magasin. Wala ta kahibawo, usa ini nila ang sunod nga Labing Masaarong Bag-ong Magsusulat sa Bisaya sa mosunod nga mga tuig. 

Ug kon taga Sugbo ra usab ka nga buot mosalmot sa among sunod nga inatong pasinati, naa ra mi nagtikawtikaw sa Facebook. Sangpit lang sa among pultahan sa pundok sa Facebook nga “KAGIS – Mga Batan-ong Bisaya” ug amo kang padayonon. 

Ikaw, nakagisan na ba ka? Nakasuway na ba ka nga ang imong gisuwat nga sugilanon o balak gilantugian dinha sa imong atubangan? Sakit ang masaraman apan, sa giingon na, dili ka makabatan-on og kaisog nga modayon sa unahan nga may bag-ong tingog ug kahibawo asa ka paingon. 

Puhon mosangko ra sa panganod ang imong mga pulong.